مولتی متر ابزاری چند منظوره برای اندازه گیری
مولتی متر یا اهمتر، دستگاهی است که به منظور اندازه گیری کمیت های الکتریکی مورد استفاده قرار می گیرد. این دستگاه که دارای ۲ نوع آنالوگ و دیجیتال است، از اساسی ترین ابزار های مهندسان،ت
تاریخچه مولتی متر
مولتی‌متر چیست؟
انواع مولتی‌متر
تفاوت های مولتی‌متر دیجیتال و آنالوگ
طرز صحیح اندازه‌گیری با مولتی‌متر دیجیتال
نحوه تست ترانزیستور با مولتی‌متر
اقدامات ایمنی در زمان استفاده از مولتیمترها
در هنگام خرید مولتی‌متر به چه نکاتی باید توجه کرد؟
تاریخچه مولتی‌متر
اولین دستگاهی که به وسیله آن جریان های الکتریکی اندازه گیری شد گالوانومتر نام داشت که در سال ۱۸۲۰ توسط یوهان شوایگر، ریاضیدان و فیزیکدان آلمانی ساخته شد.گالوانومتر اولین وسیله برای اندازه‌گیری جریان الکتریکی بود که به وجود آمدن آن پایه و اساس ابزارهای دقیق اندازه گیری امروزی مانند مولتی متر ها را ایجاد کرد. ۱۰۰ سال بعد یعنی در سال ۱۹۲۰ با پیشرفت دانش در زمینه الکتریک و الکترونیک اولین دستگاه سنجش مقادیر الکترونیکی تولید شد که آوو متر نام داشت و توسط یک مهندس بریتانیایی به نام دونالد مکدی اختراع شد و قابلیت اندازه گیری آمپر، ولت و اهم را داشت اما با این حال در مقابل مولتی متر های امروزی بسیار متفاوت بود. تاریخچه این وسیله پر کاربرد نشان از نوآوری و پیشرفت در این زمینه می‌دهد به طور خلاصه اندازه گیری کمیت‌های الکتریکی که با گالوانومتر‌های حجیم انجام می‌شده امروزه با مولتی متر های بسیار دقیق و ظریف که قابلیت های بسیار بیشتری نسبت به نمونه های قدیمی هود دارند انجام میشود در ادامه به بررسی کامل این دستگاه می‌پردازیم.
مولتی‌متر چیست؟
یکی از ابزارهای مهم جهت اندازه‌گیری المان های الکتریکی نظیر ولتاژ، جریان، مقاومت الکتریکی و ظرفیت خازنی، مولتی‌متر است. از دیگر مزایای این ابزار، می توان به قابلیت اندازه گیری ضریب تقویت ترانزیستور ها و تست دیود اشاره کرد. در برخی از مولتی متر ها قابلیت اندازه گیری دمای محیط نیز وجود دارد. یکی از امکانات مولتی متر که به وفور از آن استفاده میشود تست برقرای اتصال می‌باشد. این ابزار توسط مهندسین، برق کاران و… به منظور عیب یابی مشکلات الکتریکی مدارها، لوازم خانگی، سیستم های سیم کشی و غیره استفاده می شود. در ادامه ما به بررسی کامل انواع موتی متر می‌پردازیم.
انواع مولتی متر
مولتی‌متر ها در دو نوع دیجیتال و آنالوگ شناخته می‌شوند، امروزه مولتی‌متر های دیجیتالی به واسطه دقت و عملکرد مورد توجه تعداد بیشتری از تکنسین‌هایی که با برق و الکترونیک کار می‌کنند قرار گرفته است.
مولتی‌متر دیجیتال
: این وسیله ترکیبی از ولت متر، آمپر متر و اهم متر می‌باشد که اغلب آنها شامل ویژگی هایی هستند که بالاتر به آنها پرداختیم. اولین مولتی‌متر دیجیتال در سال ۱۹۷۷ ساخته شد که انقلاب بزرگی در این زمینه به وجود آورد و کمک شایانی به عیب‌یابی مشکلات الکتریکی می‌کرد. مولتی‌متر های دیجیتال که معمولا شامل : یک صفحه نمایش دیجیتال برای خواندن اندازه‌گیری‌ها، دکمه‌های برای تغییر نوع عملکرد، یک کلید چرخشی برای انتخاب مقادیر اندازه‌گیری و جک هایی برای قرار گیری پراب ها در آن می‌باشد. در برخی از مولتی متر ها به این ویژگی ها ترمینال اندازه گیری ترانزیستور و دما هم اضافه شده است.
مولتیمترهای آنالوگ
همانطور که از نام آن پیداست، این نوع از مولتی متر ها قدیمی هستند و از دقت پایین تری برخوردارند. امروزه با پیشرفت گسترده تکنولوژی های دیجیتال، این نوع مولتی مترها استفاده کمتری دارند.
مولتی متر های آنالوگ شامل: صفحه نمایش عقربه‌ای ، یک پیچ که کاربرد آن تنظیم و کالیبراسیون عقربه مولتی‌متر می‌باشد و همچنین پورت ها و قسمت انتخاب محدوده اندازه‌گیری می‌باشد.
اولین مولتی‌متر آنالوگ ساخته شده فقط جریان مستقیم (DC)، مقاومت و ولتاژ را در ۱۳ محدوده مختلف اندازه‌گیری می‌کردند اما با گذشت زمان، اندازه‌گیری جریان (AC) اضافه شد و دامنه اندازه‌گیری از ۱۳ محدوده به ۲۰۱ محدوده افزایش پیداکرد.
مولتی‌متر های کلمپی
تفاوت این نوع از مولتیمترها با انواع دیگر آن علاوه بر اندازه‌گیری ولتاژ و مقاومت، توانایی اندازه‌گیری جریان بدون قطع مدار تا ۳۰۰۰ آمپر را دارد همچنین از ایمنی و راحتی بیشتری نسبت به بقیه اهم‌مترها برخوردار است.
طرز استفاده: استفاده از این دستگاه کار دشواری نیست، شما می‌توانید گیره‌های مولتی‌متر کلمپی را روی هادی قرار دهید تا جریان عبوری از هادی رو بسنجید، این گیره‌ها میدان مغناطیسی ساطع‌شده از جریان جاری در سیم را برای اندازه‌گیری مورد استفاده قرار می‌دهند.
چرا مولتی‌متر کلمپی :
- برخلاف دیگر مولتیمترها نیاز به قطع مدار برای اندازه‌گیری جریان نیست.
- بسیاری از ویژگی‌های موجود در دیگر مولتیمترها مانند اندازه‌گیری ولتاژ، مقاومت و دما را دارد.
- مناسب برای اندازه‌گیری آمپر های بالا می‌باشد.
- توجه به این نکته بسیار مهم است که هرگز مولتی‌متر را بیشتر از ۱۵ ثانیه در مسیر جریان بالای ۱۰ آمپر قرار ندهید، زیرا باعث آسیب دیدن مولتی‌متر خواهد شد.
مولتی‌متر اتورنج :
از مزایای مولتی متر اتورنج ،این است که بر خلاف مولتی متردستی، محدوده اندازه گیری به صورت خودکار انجام می شود. برای مثال در اندازه‌گیری یک باتری شما باید میزان ولتاژ آن که از ۲ ولت تا ۱۰۰۰ ولت متغیر است را به درستی تنظیم کنید که در صورت اشتباه ممکن است در زمان اندازه‌گیری شما با (OV) یا پیام خطا مواجه بشوید.
اما همانطور که گفته شد، این عمل در مولتی‌متر های اتورنج به طور خودکار نسبت به میزان ورودی تنظیم میشود. بنابراین، شما تنها با اتصال پراب مولتی‌متر به منبع می‌توانید کمیت‌های مختلف را اندازه‌گیری کنید. مولتیمترهای دستی بیشتر مورد استفاده افراد با تجربه است که با رنج های متفاوت اندازه‌گیری آشنا هستند.
در جدول زیر تمام مشخصات و تفاوت های مولتی‌متر دیجیتال و آنالوگ به طور خلاصه بیان شده :
| مولتی‌متر آنالوگ | مولتی‌متر دیجیتال | پارامتر |
| صفحه نمایش عقربه‌ای | صفحه نمایش دیجیتال | نوع نمایش |
| نسبتا پایین | بالا | دقت |
| پایین | بالا | قیمت |
| بزرگ | کوچک | اندازه |
| سخت | آسان | قابلیت استفاده |
| دستی | خودکار | کالیبراسیون |
| متغیر با محدوده‌ها | ثابت برای تمام محدوده‌ها | مقاومت ورودی |
| پایین | بالا | حداکثر رنج فرکانس |
| پایین | بالا | حساسیت به نویز های الکتریکی |
| پایین | بسیار زیاد | ویژگی‌ها و عملکرد‌های اضافی |
تا اینجا ما با انواع مولتی‌متر و مشخصات فنی آنها آشنا شدیم در ادامه به بررسی نماد‌های روی مولتی‌متر و اندازه‌گیری آنها می‌پردازیم :
یکی از کاربردی‌ترین تست‌هایی که میتوان با مولتی‌متر انجام داد تست اتصال یا تداوم می‌باشد، این تست راهی برای بررسی کامل بودن یا نبودن مدار یا قطعه می‌باشد که میتوان با دنبال کردن مراحل زیر تست را انجام داد :
- سلکتور را رو علامت ( علامت ) قرار دهید ( ممکن است در بعضی از مولتیمترها با نمادی دیگر مشترک باشد )
- پراب مشکی را در جک COM و پراب قرمز را در جک V قرار دهید.
- سپس پراب قرمز را به یک سر قطعه یا مدار و سر دیگر را به قسمت دیگر مدار متصل کنید
- با شنیده شدن صدای بوق ممتد شما متوجه وجود اتصال کوتاه در مدار خواهید شد.
کمیت بعدی که به آن می‌پردازیم ولتاژ DC می‌باشد :
- سلکتور مولتی‌متر خود را بر روی ولتاژ DC تنظیم کنید.
- پراب‌ها را به طور صحیح متصل کنید.
- محدوده اندازه‌گیری بر روی صفحه نمایش قابل مشاهده می‌باشد.
در نظر داشته باشد که برخی از مولتیمترهای دیجیتالی توانایی تشخیص قطبیت پراب‌های متصل شده را دارند، اما در مولتیمترهای آنالوگ این امکان وجود ندارد و شما باید پراب‌ها را به طور صحیح متصل کنید.
کمیت بعدی ولتاژ AC می‌باشد :
- سلکتور مولتی‌متر خود را بر روی ولتاژ DC تنظیم کنید.
- پراب‌ها را به طور صحیح متصل کنید.
- محدوده اندازه‌گیری بر روی صفحه نمایش قابل مشاهده می‌باشد
- نکته : اگر مقدار ولتاژی که در حال اندازه‌گیری هستید را نمی‌دانید، باید سلکتور را از محدوده بالا به پایین در هر کمیت به ترتیب امتحان کنید تا محدوده ای که دقیق ترین عدد را نمایش دهد پیدا کنید.
نحوه تست ترانزیستور با مولتی‌متر:
در ابتدا باید توضیح کوتاهی از چگونگی پیدا کردن پایه بیس در ترانزیستور را بدهیم که برای تست این قطعه به وسیله مولتی‌متر بسیار لازم است.
چگونگی پیدا کردن پایه بیس در ترانزیستور :
همونطور که میدونیم پایه بیس رابط یا اتصال بین دو پایه‌ی دیگر ترانزیستور می‌باشد، در ابتدا پراب مشکی را به یکی از پایه‌های ترانزیستور متصل کنید و پراب دیگر را به دیگر پایه‌هاِ، اگر بعد از اتصال به دو پایه‌ی دیگر عددی نزدیک به ۰.۷ را مشاهده کردید بدین معنی می‌باشد که پراب مشکی متصل به دو پایه‌ی دیگر و بیس می‌باشد و اما تست ترانزیستور به وسیله مولتی‌متر :
- در ابتدا پراب‌ها را به طور صحیح متصل کنید ( توجه داشته باشید که برای راحتی کار بهتر است سر دیگر پراب‌ها گیره‌ای باشد).
- سپس سلکتور را در حالت تست دیود قرار دهید.
- پایه بیس را پیدا کنید.
- پراب مشکی را به پایه‌ی بیس متصل کنید.
- پراب قرمز که آزاد است را به پایه‌های کنار پایه‌ی بیس متصل کنید، اگر بعد از انجام این کار اعداد نمایش داده شده روی مولتی‌متر هر دو یکسان بودند، ترانزیستور شما یک قطعه خوب و سالم می‌باشد.
برای اطلاعات بیشتر راجع به ترانزیستور و انواع آن مقاله ترانزیستور چیست را بخوانید.
اقدامات ایمنی در زمان استفاده از مولتی‌متر چیست؟
پراب های تست و لوازم جانبی را قبل از استفاده از دستگاه حتما چک کنید.
مطمئن شوید که از مولتی‌متر صحیح برای اندازه‌گیری استفاده می‌کنید.
قبل از اتصال دستگاه به مدار، از خاموش بودن آن مطمئن شوید.
از تجهیزات ایمنی مانند دستکش‌های لاستیکی و … استفاده کنید.
در نظر داشته باشید که رطوبت و سرما می‌تواند در عملکرد دستگاه شما تاثیر داشته باشد.
در هنگام خرید مولتی‌متر به چه نکاتی باید توجه کرد؟
- بودجه
- موارد استفاده
- آنالوگ یا دیجیتال
- معمولی یا اتورنج
- کلمپی یا پراب دار
موارد گفته شده از جمله مواردی است که در زمان خرید و با توجه به توضیحات گفته شده باید آنها را در نظر داشت. اگر شما از دسته‌ی افراد تازه‌کار در صنعت برق و الکترونیک هستید می‌توانید از مولتی‌متر های اتورنج استفاده کنید. اگر در حیطه کاری خود با شدت جریان و آمپر های بالا سرو کار دارید گزینه مناسب برای شما مولتی‌متر های کلمپی هستند، به طور کلی و با توجه به نوع مصرف خود می‌توانید مولتی‌متر مورد نظر خود را انتخاب کنید به عنوان مثال شما مولتی‌متر را برای کارهای کوچک و خانگی نیاز دارید یا در کارهای صنعتی و مصارف طولانی مدت استفاده می‌کنید.
برندهای مطرح مولتی متر در ایران
در اینجا به برترین برندهای جهانی مولتی‌متر در ایران می‌پردازیم.
FLUKE : اگر مدتی کوتاهی هم با بازار الکترونیک و مولتی‌متر سروکار داشته باشید به احتمال زیاد نام این برند مطرح را شنیده‌اید، برند آمریکایی که در سال ۱۹۴۸ تاسیس شد و طیف وسیعی از مولتیمترهای دیجیتال از ابتدایی تا پیشرفته را ارائه داد، در بازار ایران این مولتی‌متر از قیمت حدودی ۳ میلیون تومان تا حدود ۴۰ میلیون تومان موجود می‌باشد.
Uni-T : برندی چینی که با نام تجاری یونی ترند هم شناخته میشود، این برند از سال ۱۹۸۸ میلادی در شهر شنزن شروع به کار کرد. بعد از برند فلوک میتوان uni-T را یکی از مطرح ترین برند ها در زمینه ابزار آلات اندازه‌گیری دقیق معرفی کرد همچنین قیمت محصولات این برند از ۲ میلیون تومان تا ۱۰ میلیون تومان در ایران موجود می‌باشد.
مولتی‌متر های امپایر : مجموعه مهران پاور الکترونیک نماینده برند امپایر در ایران است که سعی دارد با ارایه با کیفیت ترین ابزارهای الکتریکی و الکترونیکی در کنار شما عزیزان باشد.
مولتیمترهای دیجیتال امپایر در مدل‌ها و قیمت های متفاوت، متناسب با نیاز روز بازار عرضه میشود.
